Zum Hauptinhalt springen

De Herrschop vun de Preußen

Preußen hett 1867 Sleswig-Holsteen mit Gewalt besett. Vörher harrn de Preußen in twee Kriegen gegen Däänmark (1864) un Ööstriek (1866) wunnen. De niege preußsche Provinz bill man ut de olen Hartogdömer Sleswig, Holsteen un Lauenborg, dat geev en niege Struktur vun de Verwalten (neue Verwaltungsstruktur).

Dat gell ok för dat ole Amt Steenborg, wat tosamen mit Delen vun de Amten Borsholm un Rendsborg to den Kreis Steenborg worrn is. Düsse Organisatschoon vun dat Rebeet schull mehr as 100 Johr holen, man änner eerst 1969 wat mit dat twete Gesett för dat niege Ornen vun de Rebeten. An de Spitz vun den Kreis stünnen nu preußsche Landrööd. De föhren de Verwalten monarchisch-autoritär. Meist weren se Juristen, de Karrier maken wullen. Vun 1868 bet 1889 weer Ernst Christian von Harbou de eerste Steenborger Landraat.
De Weertschop vun de Städer an de Ünnerelv as Glückstadt un Itzhoe( Itzehoe) maak sik goot vunwegen dat mehr un mehr Industrie (Industrialisierung) in‘t 19. Johrhunnert keem. Op de anner Siet änner sik ok de Struktur vun dat Volk, wat in den Kreis leven dee. De Tall vun de Arbeiders un Arbeiderinnen wuss, un so steeg de Wählertall vun de Sotschaldemokraatsche Partei (SPD). Liekers weren de konservativen un liberalen Parteien in’n Kreis Steenborg in de Kaisertiet grötter – dat leeg an dat Ländliche, man ok vunwegen de strikten Gesetten gegen de Sotschalisten twüschen 1878 un 1890.

In de Tiet vun den Eersten Weltkrieg (Erster Weltkrieg) schull sik wiesen, dat de Landweertschopsstruktur vun den Kreis en Vördeel weer. So harr man nich soveel Noot wegen dat Versorgen. Liekers trook man en groten Deel vun de Mannslüüd to den Kriegsdeenst in. Buern un Landarbeider fehlen, keeneen kunn ehr Knööv bi de Arbeit utglieken. Velen fullen in den Weltkrieg, dat all wies sik bald as negativ. Bet hen na dat Enn vun den Krieg woor dat dramaatsch, de Minschen weren untofreden. So full ok in Steenborg de Novemberrevolutschoon vun 1918 (Novemberrevolution von 1918) op en Grund, de fruchtbor weer Liekers man de Monarchie afschaffen dee, bleev de Verwalten, de na baven hen orienteert weer, ahn Kuntroll in’t Amt. Man wull vunwegen dat Problemen mit dat Versorgen geev, en vullstännig Afdriften in’t Chaos afwennen.

De Revolutschoon bröch de eerste parlamentarsche Demokratie in Düütschland. An de Wahl to de Natschonalversammeln 1919 kunnen dat eerste Mal ok Fruen deelnehmen. De mehrsten Steenborger Lüüd stimmen för de Mehrheitssotschal -demokraten MSPD) , de en republikanschen Sinn harrn. Denn geev dat Unroh in de Politik, dat toov besünners in de Städer Hamborg un Altno, de dicht bi weren. Ok wegen de swore Tiet in de Weertschop, de grote Inflatschoon vun dat Johr 1923 woor dat weniger, dat de Lüüd achter de Parteien stünnen, de de Republik drogen. Vele Minschen harrn mehr un mehr Schullen un weren armer, dat keem siet de Mitt vun de 1920er Johren. Besünners Steenborger Buern worrn radikaler un antidemokraatscher.

De Weltweertschopskrise vun 1929 leet as wenn man den Brand gau in de Gang sett harr. Dat Elend keem un dreep vele Schichten vun Lüüd. Düsse Laag kunn de NSDAP (Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei) ) för sik bruken. Se see de Lüüd en Barg to un maak to glieker Tiet Terror. Binnen en ganz poor Johr kreeg se dat hen un steeg op to en Macht, de allens bestimmen dee.

De autoritäre Politik vun de Rieksregeren speel de Natschonalsotschalisten dorbi in de Hannen. Mit den „Preußenschlag“ tuusch man de parlamentarsch legitimeerte Staatsregeren in’n Juli 1932 dörch Riekskanzler Franz von Papen ut. Dat weer en sworen Slag för de Demokratie. Den Steenborger Landraat Konrad Göppert ersett man dörch den Düütschnatschonalen Wilhelm Die. Een Johr later övernehmen de Natschonalsotschalisten(Nationalsozialisten) sülven de Macht in ganz Düütschland. Se formen den Staat na ehren Sinn um, ok wenn vele Elementen na buten hen so bleven. Steenborg bleev Deel vun en Provinz Preußen, de dat nich mehr geev, as de Düütschen den Tweten Weltkrieg (Zweiten Weltkrieg) 1945 verloren harrn. Formal geev dat den preußschen Staat noch bet to den 25. Februor 1947, as man em oplöös dör dat allieerte Kuntrollraatsgesett. Al in’n August 1946 harr de britsche Militärregeren de preußschen Provinzen oplööst un seggt, dat Sleswig-Holsteen en niege sülvstännige Land billen schull. Düt wähl an’n 20. April 1947 dat eerste Mal en Landdag.

Text: K.K.

Överdragen in't Plattdüütsche: M.E.

Umkreis

Verwendete Literatur

Julian Freche, Der Kreis Steinburg, in: 150 Jahre Kreise in Schleswig-Holstein, hg. von Oliver Auge, Kiel 2017, S. 344–362.
Wippermann, Wolfgang: Preußen. Kleine Geschichte eines großen Mythos, Freiburg im Breisgau u.a. 2011.

Reimer Möller, Eine Küstenregion im politisch-sozialen Umbruch (1860–1933). Die Folgen der Industrialisierung im Landkreis Steinburg (Elbe), Hamburg 2007.